[Zdjęcie przedstawia fragment wystawy, widoczna jest na nim kobieta oglądająca akwarele na papierze A4 powieszone bez oprawy bezpośrednio na białej ścianie]
Prastora KCh (biał. Przestrzeń SN) to niezależna platforma wymiany kulturalnej w Brześciu (Białoruś). Została założona w 2014 roku przez grupę teatralną Kryły chałopa (Skrzydła niewolnika, do 2011 r. Swabodny teatr – Wolny teatr). Od 2001 roku teatr funkcjonował bez własnego pomieszczenia, wynajmując sale do prób i przedstawień. Regularnie spotykał się z cenzurą oraz ideologiczną kontrolą i presją. Dopiero własna przestrzeń pozwoliła teatrowi na swobodną ekspresję artystyczną. Równolegle trupa teatralna rozpoczęła poszukiwanie nowych form wyrazu. Najnowsze dzieło teatru Kryły chałopa – „Brest Stories guide” – to dokumentalna prezentacja audio poświęcona historii getta brzeskiego (w postaci aplikacji na Androida i iOS, forum – wystawy online oraz w formacie Zoom). Małe pomieszczenie w piwnicy wielopiętrowego bloku stało się czymś więcej niż tylko przestrzenią teatralną, stało się Przestrzenią: eksploracji i prezentacji, edukacji i komunikacji w dziedzinie teatru, sztuki współczesnej, historii, literatury, socjologii i kulturoznawstwa.
Od 2014 roku w galerii Prastora KCh odbywają się różne wydarzenia (wykłady, dyskusje, warsztaty, seminaria, pokazy filmowe, spotkania etc.) z udziałem białoruskich i zagranicznych artystów_ek i ludzi kultury. Głównymi wektorami, które łączą wszystkie te działania, są krytyczność artystycznego i naukowego spojrzenia, a także inkluzywność oraz walka o równość bez względu na płeć i pochodzenie.
[Fragment wystawy, dwie postaci, za nimi dziewięć kolorowych, kwadratowych zdjęć przedstawiających przedmioty i osoby w dużym zbliżeniu]
[Dwa kwadratowe zdjęcia przedstawiające czerwone spodnie na szarym tle oraz postać z tyłu w szarej kurtce i czarnej kominiarce na niebieskim tle]
Jako galeria Prastora KCh funkcjonuje od 2017 roku. Każdego roku organizujemy około 7–8 wystaw (przede wszystkim) białoruskiej sztuki współczesnej. Należy zauważyć, że Prastora KCh to jedyna galeria, która zasadniczo i na stałe współpracuje z artystami żyjącymi w Brześciu, centrum regionalnym z prawie 400 tysiącami mieszkańców. Na początku głównym celem naszych działań był „import” najważniejszych projektów wystawienniczych, głównie z galerii Mińska. Ale stopniowo skupiliśmy się na „wytworzeniu” własnych projektów kuratorskich z udziałem obiecujących i już uznanych artystek i artystów. W ciągu ostatnich kilku lat galeria Prastora KCh stała się prawdziwym centrum współczesnej sztuki białoruskiej, bez względu na swoją peryferyjność.
Od początku protestów w Białorusi galeria w sposób naturalny reagowała na sytuację. Cała sztuka białoruska w jednej chwili stała się skrajnie krytyczna. Tematy, które sproblematyzowaliśmy (z mniejszym lub większym powodzeniem) w poprzednich latach, w końcu stały się ważne dla wszystkich.
[Czarno-białe zdjęcie wykonane w plenerze. Przedstawia grupę młodych osób w maskach uchwyconych w ruchu. Dwie osoby z przodu ciągną po trawie kobietę. Kobieta ma twarz zwróconą do ziemi. Za grupą biegnie średniej wielkości piesek.]
[Portrety osób w kominiarkach malowane akwarelę na papierze]
[Portrety kobiet z jasnymi, krótkimi włosami. Pozbawione są ust i nosa. Portrety oprawione są w ramki]
We wrześniu 2020 roku zrealizowaliśmy pierwszy po sierpniowym szoku projekt pod tytułem „Bez twarzy” – zbiorowe badanie procesu fizycznej i metafizycznej, świadomej i nieświadomej utraty ludzkiego oblicza. Jest to fenomen człowieka, który stracił twarz lub zrezygnował z siebie = z wolności = z odpowiedzialności, a dziś to jedno z najbardziej poruszających zjawisk 2020 roku.
Następna wystawa, „Gdzie ja, tam dom”, która odbyła się w październiku 2020 roku w ramach festiwalu Miesiąc fotografii w Mińsku, prezentowała projekty czterech młodych białoruskich fotografek na temat domu. Z pewnością wyróżniał się projekt Wieraniki Archipawaj i Darji Czaczko „#notsweethome”. Opisuje i odzwierciedla on doświadczenia z pobytu Darji w więzieniu po tym, jak została zatrzymana w trakcie pokojowego marszu kobiet w Mińsku. Z kolei indywidualna wystawa Alaksieja Tałstowa „Zupa czasu. Szkice”, która odbyła się w listopadzie, pogrążyła nas w atmosferze globalnej katastrofy i jej (nie)uchronności. Na przełomie 2020 i 2021 roku w galerii Prastora KCh przedstawiono „Nie/śmieszne obrazki” – dzieła 15 artystek i artystów, w których mierzyli się oni z bezprecedensowymi dla całego świata (a szczególnie dla Białorusi) wydarzeniami minionego roku.
[Fotografie utrzymane w ciemnej i jasnej tonacji. Po lewej zdjęcie przedstawia sprasowane szczątki spalonych kości ludzkich i popiołów. Znalezione w piasku przy grobie # 19 w Mińsku w Białorusi. Po prawej kwiaty i kamienie, które ozdobiły pomnik Błagowieszczyna w dniu jego odkrycia. Mińsk, Białoruś, 2018 r.]
[Fragment wystawy, na pierwszym planie kobieta oglądająca zdjęcia oprawione i powieszone na ścianie]
Pierwszą wystawą w 2021 roku powinien być projekt fotografa Maksima Saryczawa „Prawie mogę usłyszeć ptaki” wydobywający z niepamięci historię jednego z największych niemieckich obozów koncentracyjnych – Małego Trościeńca, który mieścił się niedaleko Mińska. Wystawa ta miała przypomnieć o niekwestionowanej wartości każdego ludzkiego życia, o konieczności pamiętania i nieuchronności kary… Ale 27 stycznia w galerii Prastora KCh rozpoczęły się przeszukania, w wyniku których wystawa była otwarta tylko jeden dzień. W tym momencie wobec galerii władze publiczne prowadzą szereg kontroli, co uniemożliwia jej funkcjonowanie. Mamy ogromną nadzieję, że już wkrótce będziemy w stanie wznowić nasze działania i że sztuka powróci do Prastory [Przestrzeni].
Tłumaczenie: Aleksander Raspopov
[Zdjęcie grafiki przedstawiającej paszport z wydrapanymi informacjami tekstowymi i wizualnymi]
Lizawieta Michalczuk jest historyczką sztuki, kuratorką, krytyczką. Studiowała na Europejskim Uniwersytecie Humanistycznym (Mińsk – Wilno). Staż odbywała w Ecole européenne supérieure d’art de Bretagne (Brest, Francja). Od 2017 roku kuratorka galerii Prastora KCh.
Prastora KCh
Białoruś, Brześć 224013, ul. Chałturina 2/1
teatrkh.com
prastorakx@gmail.com
fb ins vk / prastorakx