Afirmacja
Kanał sztukiZmieniając chorobę w broń
Metabolizuj, jeśli potrafisz to queerowy list wysyłany z dystopijnej przyszłości. Hybrydowa powieść Clay AD śledzi życie klonów i ich potomstwa za pomocą wykresów medycznych, komunikatorów, ćwiczeń z medytacji, możliwych scenariuszy oraz listów. W przyszłości to Korporacja kontroluje życie i śmierć, odpowiada za rozprzestrzenianie się chorób i bogactwa. Korporacyjni lekarze, inaczej nazywani DR, powołują klony do życia i przydzielają im pracę. DR mogą ograniczać rozmnażanie klonów uzasadniając to patologią oraz wstrzymując dostęp do opieki medycznej. Utrzymują klony w stanie choroby. Co się dzieje, gdy klony i ich komórki anty-Corp zamieniają chorobę w broń? W świecie science-fiction autorstwa Clay AD walka z kontrolą państwa zaczyna się od dzielenia się intymnością na poziomie komórkowym.
Inga Zimprich: Dziękuję za możliwość opublikowania „medytacji” z książki Metabolizuj, jeśli potrafisz w 8. numerze Magazynu RTV. Twoja powieść to science fiction osadzona w przyszłości, w której korporacje medyczne kontrolują prawa i dostęp do opieki zdrowotnej. Historia skupia się wokół życia jednego z ich produktów: klonów.
Metabolizuj, jeśli potrafisz składa się z trzech części. Po pierwsze jest to historia o klonie, który nigdy nie został nazwany i jak wszyscy jest monitorowany przez Bio*Corp. Bio*Corp kontroluje utrzymanie ciała oraz zdolności psychiczne i fizyczne ludzi. Historia jest o tym, jak klon i jego przyjaciele wślizgują się przez sieć i łączą z ludźmi, potajemnie dzieląc się wiedzą na temat alternatywnej medycyny, ziołowych środków leczniczych, a także umiejętnościami wykorzystywania mediów. Po drugie, pomiędzy rozdziałami, które są krótkie, dobrze napisane i które przyjemnie się czyta, wprowadziłaś ćwiczenia z medytacji. Są one momentami refleksji, które aktywnie angażują czytelnika(-czkę). Po trzecie i ostatnie – Metabolizuj, jeśli potrafisz zawiera scenariusz do filmu. Kiedy w zeszłym roku czytałam twoją powieść, byłam zachwycona tym, że można napisać taką książkę. Teraz! Przez ciebie! To jest książka, której nigdy nie byłabym sobie w stanie wyobrazić, ale to jest dokładnie ta książka, którą chciałabym napisać. Powiedziałam o niej wszystkim, których znam. Świetnie, że mam szansę powiedzieć to jeszcze raz tutaj: Proszę wszystkich o przeczytanie tej książki!
Czy możesz opowiedzieć trochę o kontekście powstania powieści i sposobie, w jaki nadałaś jej futurystyczno-dystopijny charakter?
Clay AD: To był zdecydowanie mash-up. Częściowo opierałam się na mojej biografii, czyli dorastaniu na przedmieściach Indianapolis. Architektura późnego kapitalizmu na środkowym zachodzie USA stworzyła specyficzną scenografię do powieści. Jako nastolatka dużo czasu spędzałam jeżdżąc na rowerze po okolicy na wpół opuszczonych biurowców i podmiejskich przestrzeniach przemysłowych. Fajnie było odzyskiwać te miejsca, mieszać je z krajobrazami większych miast, w których mieszkałam i które odwiedzałam. The Dolly jest np. miejscem, które istnieje naprawdę, inspirowałam się maleńkim kinem nazywanym Speculum, zbudowanym w przestrzeni sklepu, do którego często chodziłam, mieszkając jeszcze w Nowym Jorku. Jeśli chodzi o aspekt klonowania, dużo myślałam o tym, jak trauma przejawia się w ciele, powiązałam to z epigenetyką, czyli sposobem ekspresji genów charakterystycznym dla klonów.
W powieści występują zatem dwie główne postacie: bezimienny klon i jego potomstwo – Ruby, które wygląda dokładnie tak samo, ale ze względu na sposób, w jaki powstaje (klony są legalne, a potomstwo jest nielegalne) ma zupełnie inne doświadczenia życiowe i przywileje. Była to również swego rodzaju próba określenia, jak tożsamość i przywileje warunkują dostęp do usług w amerykańskim systemie opieki zdrowotnej. Innymi ważnymi elementami powieści są: „podstępna eugeniczna krawędź świata” nazywana: „wellness”, „pragnienie idealnego, zdrowego i uzdolnionego ciała”, a także „horror rozmnażania się ciała z niepełnosprawnościami” ukazany poprzez rozmnażanie się klonów. Historia skupia się wokół głównego bohatera i Rubinów oraz ich skomplikowanego pokrewieństwa, a także ich miłości do siebie nawzajem. Historia stanowi alternatywę dla obsesji na punkcie nuklearnej rodziny i fetyszu sprawności fizycznej.
Inga Zimprich: W epilogu piszesz, że twoją inspiracją do napisania powieści było to, że sama jako młoda osoba dotknięta przewlekłą chorobą starałaś się zrozumieć niesprawny system opieki zdrowotnej w USA, w tym konieczność posiadania ubezpieczenia zdrowotnego, aby w ogóle móc być zdiagnozowaną. Czy możesz podzielić się z nami czymś więcej na temat swoich doświadczeń życiowych, a także konkretną inspiracją do napisania książki? (Odnoszę się do tego, co tak jasno i pięknie opisujesz w Epilogu)
Clay AD: Myślę, że ta książka powstała z gniewu wzbierającego we mnie przez lata funkcjonowania w dysfunkcyjnym systemie opieki zdrowotnej, szczególnie jeśli chodzi o lekarzy, którzy nie traktowali mnie i mojego ciała poważnie. Gdy zachorowałam, miałam około pięciu czy sześciu lat i czułam się w tym całkowicie osamotniona. Nawet nie wiem, czy pozwoliłabym sobie wtedy nazwać moje uczucia złością, ponieważ kiedy jesteś socjalizowana jako kobieta, złość nie jest emocją, do której masz dostęp, przynajmniej tak było w moim przypadku. Wydaje mi się, że najczęściej po prostu bardzo się wstydziłam swojego ciała i bałam się lekarzy. Kiedy miałam około 21 czy 22 lat, zaczęłam czytać teksty pisane przez innych chorych i to tak naprawdę mnie uratowało, zrelatywizowało niepewność i poczucie izolacji. Przeczytałam książkę Carolyn Lazard How to be a Person in the Age of Autoimmunity i poczułam się, jakbym wzięła czerwoną pigułkę przenoszącą mnie do innej rzeczywistości. W tym równoległym świecie chorzy i niepełnosprawni byli ze sobą połączeni, wściekli i domagali się innego traktowania. Chciałam być tam, w tym innym świecie, a przynajmniej marzyć o nim i próbować go realizować w praktyce.
Inga Zimprich: W epilogu wspominasz książki, które cię zainspirowały, na przykład Kobieta na krawędzi czasu Marge Piercy. W powieści, jak pamiętam, pojawia się graffiti: „Turning Illness into Weapon” (Zamieniając chorobę w broń), cytat z manifestu Socjalistycznego Kolektywu Pacjentów. Wspominając o tej książce, odnosisz się do radykalnych kolektywów opieki zdrowotnej działających w przeszłości. Jaką rolę odgrywają one dla ciebie dziś?
Clay AD: Myślę, że odniesienia historyczne stanowią istotną część powieści. Po eseju Carolyn Lazard zacząłem czytać wszystko, co tylko znalazłam w tematyce choroby, np. Eli Clare, Audre Lorde The Cancer Journals, teorie odnoszące się do biopolityki oraz niesamowicie rasistowskie i mizoginistyczne dzieje rozwoju zachodniego systemu opieki zdrowotnej. Caliban and the Witch Silvii Federici była naprawdę ważną pozycją, a także książki, których autorzy(-ki) patrzyli(-ły) wstecz na moment, w którym opieka zdrowotna została zinstytucjonalizowana, a dla wielu praktykowanie tradycji ludowych i uzdrawiania stało się nielegalne. Zaczęłam się też przyglądać autonomicznym grupom zajmującym się opieką, osobom trans dzielącym się poradami online (wymieniając informacje i zdobywając wspólnie wiedzę, wysyłając hormony do nieznajomych w potrzebie) oraz grupom zdelegalizowanym w USA, takim jak grupa Jane z Chicago, która na początku lat 70. wykonywała nielegalne aborcje.
Chciałam zdemontować historię dominacji, pokazać wszystkie te przykłady, które już istnieją, ludzi opiekujących się sobą nawzajem poza oficjalnym systemem opieki zdrowotnej, tych kradnących lub produkujących narkotyki, rodzących, dokonujących aborcji, dających schronienie osobom starszym; wszystkich tych, którzy i które rozumieją swoje zdrowie jako część większej całości. Wiedziałam, że chcę to wszystko zebrać i opisać oraz czułam, że fikcja może pomieścić cały materiał badawczy, a jednocześnie jest bardziej dostępna (i ciekawsza dla mnie) niż esej, czy tekst naukowy. Zawsze przetwarzałam informacje poprzez sztukę, zatem zaczynając pracę nad tekstem, myślałam raczej o scenariuszu do spektaklu. Jednak spektakl nigdy nie powstał, aż w pewnym momencie zdałam sobie sprawę, że tak naprawdę to piszę książkę.
Inga Zimprich: Na koniec chciałabym zapytać, jakie jest twoje obecne rozumienie polityki zdrowotnej? Jakie potrzeby, cele i pragnienia w zakresie opieki zdrowotnej postrzegasz jako najbardziej naglące?
Clay AD: Och, to jest trudne pytanie. Tym trudniejsze, że bardzo zależne od kontekstu. Mieszkam w Berlinie, ale mój research do książki na temat systemu opieki zdrowotnej przeprowadzałam w Stanach Zjednoczonych. Może zatem po prostu wymienię kilka przykładów działań i osób, których pracę naprawdę cenię; słucham np. Death Panel Podcast, „socjalistycznego podcastu o oszczędnościach, eugenice i polityce, w którym występują Beatrice Adler-Bolton, Emily Barker, Artie Vierkant, Vince Patti i Phil Rocco”. Jestem im niezmiernie wdzięczna za ocenę amerykańskich demokratów pod względem medicare-for-all (propozycja powszechnej opieki zdrowotnej), a także generalnie za ich wnikliwość i poczucie humoru. Uważam również, że działania mające na celu redukcję szkód, które powstają w USA, są zdumiewające, zwłaszcza to, co robią Queer Appalachia. Wzajemna pomoc w przypadku katastrof ekologicznych jest również bardzo potrzebna i stanowi istotny punkt odniesienia, ponieważ zmiany klimatyczne stają się coraz bardziej dotkliwe. W Berlinie jestem członkinią naprawdę pięknej grupy o nazwie Sickness Affinity Group (w której Inga również działa 🙂 ), która jest otwartą grupą wsparcia dla aktywistek i artystek z przewlekłymi schorzeniami i z niepełnosprawnościami lub osób pracujących wokół tych tematów. Spotkania w grupie i udzielanie sobie nawzajem wsparcia jest dla mnie bardzo budujące. Wszystkie mamy naprawdę różne doświadczenia i umiejętności i fajnie jest zobaczyć w praktyce, jak wychodzi nam ich łączenie i jak dalej będziemy się rozwijać.
* Clay AD mówi o sobie, używając zaimka „my”, ale ze względu na trudności w tłumaczeniu na j. polski, który ma zupełnie inną gramatykę niż angielski, pojawia się w tekście przeważnie jako „ona”.
Clay AD pisze teksty, komponuje dźwięki, kręci filmy i porusza się wokół tematów science-fiction, choroby i ekologii, dedykując swoją pracę Tobie. AD mieszka w Berlinie, studiuje układ nerwowy i ruch. Organizuje i myśli wspólnie z innymi, tworzy muzykę na domowej maszynie do karaoke, wyobraża sobie, czym może być autonomiczna, feministyczna opieka zdrowotna w obecnych i przyszłych warunkach. AD urodziła się w Indianapolis, USA. Metabolizuj, jeśli potrafisz opublikowana po raz pierwszy w 2018 roku przez Monster House Press, weszła do finału konkursu 31. Lambda Literary Award for LGBTQ Sci-Fi, Fantasy and Horror.
